फैज अहमद फैजची ‘हम देखेंगे’ ही कविता हिंदूविरोधी आहे का अशा आशयाचा वाद सुरू आहे. ही कविता शोषितांचा आवाज आहे , जुलुमी राजवट संपून समतेचे राज्य येईल असा आशय व्यक्त करणारी कविता आहे असा जनरल समज आहे. मी ही कविता पहिल्यांदा कोक स्टुडीओमध्ये ऐकली होती. कवितेची सर्वात अपिलिंग बाब आहे तो म्हणजे त्यातला विश्वास, ‘हम देखेंगे ’ . पण अगदी पहिल्या वेळेला ऐकतानाही त्यातल्या इस्लामिक संदर्भांनी मला प्रश्न पाडले होते. म्हणजे वर्गसंघर्षाचे , विषमता आणि समता ह्यांच्या संघर्षाचे चित्रण करणाऱ्या कवितेत धार्मिक संदर्भ का असावेत? आणि हे धार्मिक संदर्भ कविबद्दल , त्याच्या हेतूबद्दल काय सांगतात ? कवितेत धार्मिक संदर्भ आहेत ही निर्विवाद गोष्ट आहे. पण कवितेत धार्मिक संदर्भ धार्मिक हेतूंसाठीच आहेत का हे निर्विवाद नाही. कवितेतले धार्मिक संदर्भ हे रूपकात्मक आहेत असं मला वाटतं. म्हणजे इस्लामच्या नावाखाली स्वार्थ साधणारे दांभिक व्यक्तिकेंद्री राज्यकर्ते जातील आणि इस्लामला अभिप्रेत खरी समता येईल अशा पद्धतीने हे रूपक असावं. कविता इस्लामचा उदोउदो करणारी नसून इस्लामला रूपकात्मक वापरणारी आहे असं वाटण्य...
Guiding light for the philosopher is the consistency or non-self contradicting nature of arguments. This blog attempts to see the issues under consideration from the lens of consistency and contradiction. The objective is to point out inconsistencies and contradiction. Sometimes, I might suggest a possible improvement, but it is not an imperative.